Orijinal Başlık: Asymmetric volatility in European day-ahead power markets: A comparative microeconomic analysis

Bu makale, Avrupa gün öncesi elektrik piyasalarındaki asimetrik oynaklığı Üstel GARCH (E-GARCH) ve TARCH modelleri ile analiz etmek için Avrupa'daki on dört toptan elektrik piyasasından yüksek frekanslı spot fiyat verilerini kullanmaktadır. Veri setimiz 1992'den 2015'e kadar uzanmakta ve yaklaşık 926.000 gözlemden oluşmaktadır. Bu haliyle bu çalışma, bildiğimiz kadarıyla Avrupa elektrik piyasaları üzerine bugüne kadar yapılmış en geniş ve kapsamlı çalışmayı teşkil etmektedir. Fiyatı sürekli bir değişken olarak ele alan ve yörüngesini modellemeye çalışan literatürün çoğunun aksine, bu çalışma benzersiz bir yaklaşım benimsemekte ve bir gün içindeki her saati ayrı bir piyasa olarak görmektedir. Sonuçlar, 2008 sonrası dönemde en pahalı elektriğin Türkiye, İrlanda ve İngiltere'de, en ucuz elektriğin ise Rusya, İskandinav ülkeleri ve Çek Cumhuriyeti'nde tüketildiğini göstermektedir. Rusya, Polonya ve Çek Cumhuriyeti en az oynak piyasalara sahipken, Fransa, İrlanda ve Portekiz en oynak piyasalara sahiptir. Volatilite 2008 sonrası dönemde birçok Avrupa ülkesinde azalmıştır. Ayrıca, büyüklük etkisinin genellikle kaldıraç etkisinden daha büyük olduğunu, yani fiyat değişiminin mutlak değerinin, Avrupa gün öncesi elektrik piyasalarındaki oynaklığı açıklamak için değişimin işaretinden (artış veya azalış olup olmadığı) nispeten daha önemli olduğunu bulduk. Dahası, sonuçlar elektrik fiyatlarında tek tip bir ters kaldıraç etkisi olmadığını ima etmektedir; yani, bazı Avrupa piyasalarında (örneğin Polonya, Slovenya, İrlanda, Hollanda) fiyat artışları benzer fiyat düşüşlerinden daha istikrarsızlaştırıcıdır, ancak bunun tersi bazı diğer ülkelerde de (örneğin Portekiz ve Fransa) geçerlidir. Kaldıraç (veya ters kaldıraç) etkisi 2008 sonrası dönemde Portekiz, Fransa ve İrlanda'da nispeten daha güçlüdür, ancak Türkiye ve Almanya'da etkisi oldukça sınırlıdır. Ayrıca, mevsimselliğin fiyatlar üzerindeki etkisi açık olmakla birlikte, belirli bir model tespit edilememiştir. Son olarak, oynaklıktaki büyük değişiklikler İskandinav ülkeleri, İrlanda ve Birleşik Krallık'ta gelecekteki oynaklıkları nispeten daha uzun bir süre boyunca etkilerken, mevcut oynaklıktaki değişiklikler Çek Cumhuriyeti, Rusya ve Türkiye'de gelecekteki oynaklıklar üzerinde daha az etkiye sahip olacaktır.

Energy Economics, 56(4), 398-409, http://dx.doi.org/10.1016/j.eneco.2016.04.002

Orijinal Başlık: The political economy of electricity market liberalization: a cross-country approach

Dünyadaki ülkelerin yarısından fazlası 1980'lerden bu yana elektrik sektörlerinde bir reform süreci başlatmıştır. Politik ekonomi perspektifini benimseyen bu çalışma, politik ekonomik değişkenlerin elektrik piyasalarındaki serbestleşme süreci üzerindeki etkisini keşfetmeye çalışmaktadır. Ampirik modeller, 1975-2010 dönemini kapsayan 55 gelişmiş ve gelişmekte olan ülkenin panel verileri kullanılarak geliştirilmiştir. Araştırma bulguları, siyasi değişkenlerin reform süreci üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğunu açıkça göstermektedir. Kamu tercihi teorisi ve ekonomik düzenleme teorisi ile tutarlı olarak, sonuçlarımız son otuz yılda reform yapan ülkelerin reform deneyimlerindeki farklılıkların bir kısmının çıkar gruplarının göreceli gücündeki farklılıklarla açıklanabileceğini göstermektedir. Sanayi sektörünün elektrik piyasası serbestleşme sürecinin hızı üzerinde önemli bir etkisi olduğunu ve sektörün büyüklüğü arttıkça etkisinin de arttığını bulduk. Sonuçlarımız ayrıca, yabancı finansal destek alan ülkelerin elektrik piyasalarını serbestleştirme olasılıklarının daha yüksek olduğunu göstermektedir ki bu da reformların her zaman gönüllü olmayabileceğinin altını çizmektedir. Buna ek olarak, bulgularımız hükümet ideolojisinin elektrik piyasası reform sürecindeki ilerlemenin belirleyicilerinden biri olduğunu göstermektedir. Son olarak, bu çalışma politikacıların eğitim ve mesleklerinin elektrik piyasası reformları için önemli olup olmadığını da sorgulamaktadır. Genel olarak, sonuçlar bunların önemli olduğunu göstermektedir.

The Energy Journal, 35(3), 91-128, http://dx.doi.org/10.5547/01956574.35.3.5

Orijinal Başlık: A cross-country analysis of electricity market reforms: Potential contribution of New Institutional Economics

Bu çalışma, bazı ülkelerin neden daha kapsamlı reformlar uygulayabildiği sorusunun, bazı ülkelerin neden diğerlerinden daha iyi kurumlara sahip olduğu sorusuyla yakından ilişkili olup olmadığını araştırmaktadır. Bu soruyu, ABD'de 51 eyaleti, Kanada'da 13 eyaleti ve diğer 51 ülkeyi kapsayan yatay kesit verileri ile Poisson regresyonuna dayalı ampirik bir ekonometrik model kullanarak analiz ediyoruz. Çalışma sırasında, Yeni Kurumsal İktisat'ın (NIE) üç önemli argümanının elektrik piyasası serbestleşme süreci için geçerliliğini kontrol ediyoruz. İlk argüman "yol-bağımlılığı "dır. Bunun reformun ilerleyişi üzerindeki etkisini test etmek için, reformlar başladığında düzenleyici kurumun başkanının veya o dönemde enerji politikasından sorumlu olan vali/bakanın geçmişinin reformun ilerleyişi üzerinde bir etkisi olup olmadığını açıklamaya çalışıyoruz. İkinci argüman ise bir kurum olarak "demokrasinin" reformun ilerlemesi üzerindeki etkisidir. Demokrasinin iki önemli göstergesinin (yani sivil özgürlükler ve siyasi haklar) reform ilerlemesi üzerindeki etkisine bakıyoruz. NIE'nin son argümanı işlem maliyetleri ile ilgilidir. İşlem maliyetlerini belirleyen temel faktörlerden biri olarak bir ülkedeki yolsuzluk seviyesine odaklanıyoruz ve bunun reformlar üzerindeki etkisini araştırmaya çalışıyoruz. Sonuçlar, bir ülkedeki başkanın ve bakanın/valinin geçmişlerinin, demokrasi ve yolsuzluk seviyesinin o ülkede reformların ne kadar ilerlediğiyle önemli ölçüde ilişkili olduğunu göstermektedir. Reformlardaki ilerleme ile sivil özgürlükler arasındaki negatif ilişki, sendikalar gibi güçlü sivil toplum kurumlarına veya reformları kendi çıkarları için 'zararlı' olarak görebilecek toplumdaki diğer örgütlü yapılara sahip demokratik ülkelerde reformların sınırlı olabileceğine işaret edebilir.

Energy Economics, 39(5), 239-251, http://dx.doi.org/10.1016/j.eneco.2013.05.012

Orijinal Başlık: The impact of power market reforms on electricity price-cost margins and cross-subsidy levels: A cross country panel data analysis

Elektrik piyasası reformundan temel beklentilerden biri, hem fiyat-maliyet marjlarının hem de sanayi ve konut tüketicileri arasındaki çapraz sübvansiyon seviyelerinin azaltılması olmuştur. Bu makale, elektrik sektörü reformlarının konut ve sanayi elektriği fiyat-maliyet marjları üzerindeki etkisini ve tüketici grupları arasındaki çapraz sübvansiyon seviyeleri üzerindeki etkisini inceleyerek bu konuya odaklanmaktadır. Gelişmiş ve gelişmekte olan 63 ülkenin 1982-2009 dönemini kapsayan panel verileri kullanılarak ampirik modeller geliştirilmiş ve analiz edilmiştir. Araştırma bulguları, reform sürecinin bir bütün olarak fiyat-maliyet marjları ve çapraz sübvansiyon seviyeleri üzerindeki etkisi için tek tip bir model olmadığını göstermektedir. Her bir reform adımı, her bir tüketici ve ülke grubu için fiyat-maliyet marjları ve çapraz sübvansiyon seviyeleri üzerinde farklı etkilere sahiptir. Bulgularımız, reform adımlarının farklı ülkelerde farklı etkilere sahip olduğu anlamına gelmektedir ki bu da belirli bir ülke için reform reçetesinin başka bir ülkeye kolayca ve başarılı bir şekilde aktarılamayacağı fikrini desteklemektedir. Dolayısıyla, gelişmiş bir ülkedeki başarılı bir elektrik piyasasının resmi ve ekonomik yapısının gelişmekte olan ülkelere aktarılması, gelişmekte olan ülkelerdeki elektrik endüstrilerinin iyi bir ekonomik performans göstermesi için yeterli bir koşul değildir. Çalışma ayrıca elektrik tüketimi, gelir düzeyi ve ülkeye özgü özelliklerin elektrik fiyat-maliyet marjları ve çapraz sübvansiyon seviyelerinin diğer önemli belirleyicileri olduğunu öne sürmektedir.

Energy Policy, 39(3), 1080-1092, http://dx.doi.org/10.1016/j.enpol.2010.11.023

Orijinal Başlık: What happened to efficiency in electricity industries after reforms?

Son yirmi yıl, hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde milyarlarca dolara mal olan yaygın elektrik piyasası reformlarına tanıklık etmiştir. Bu reformların temel amaçları (ve varsayımları) arasında her zaman elektrik sektörü verimliliğinde iyileştirmelerin gerçekleştirilmesi olmuştur. Bu makale bu hipotezin geçerliliğini sorgulamaktadır. 92 ülkeden 1982-2008 dönemini kapsayan panel verileri kullanılarak ampirik modeller geliştirilmiş ve analiz edilmiştir. Araştırma bulguları, reformların elektrik sektörü performansı üzerindeki etkisinin istatistiksel olarak anlamlı ancak aynı zamanda sınırlı olduğunu göstermektedir. Sonuçlar, ülkeye özgü değişkenler kontrol edildikten sonra, elektrik endüstrilerinde liberal piyasa modellerinin uygulanmasının elektrik sektöründeki verimliliği az da olsa artırdığını göstermektedir. Ayrıca, reform süreci ile şebeke (iletim ve dağıtım) kayıplarının toplam elektrik arzı içindeki yüzde payı arasında pozitif bir ilişki tespit edilmiştir; yani ülkeler daha fazla reform adımı attıkça, üretilen elektriğin bir kısmı olarak şebeke kayıpları artma eğilimindedir. Ayrıca çalışma, gelir düzeyi ve ülkeye özgü diğer özelliklerin, sektör verimliliğinin reform sürecinden daha önemli belirleyicileri olduğunu ortaya koymaktadır. Genel olarak, sektör verimliliğinde önemli artış beklentilerinin aksine, bu çalışma elektrik sektöründe rekabetçi ve merkezi olmayan bir piyasa modelinin uygulanmasının elektrik sektörü performansı üzerinde sınırlı bir artırıcı etkisi olduğu sonucuna varmaktadır.

Energy Policy, 39(10), 6551-6560, http://dx.doi.org/10.1016/j.enpol.2011.07.059

Orijinal Başlık: Investment, security of supply and sustainability in the aftermath of three decades of power sector reform

Son otuz yıl, dünyadaki ülkelerin yarısından fazlasında birçok elektrik endüstrisi reform sürecine tanıklık etmiştir. Reformlar, diğerlerinin yanı sıra, elektrik altyapısına özel yatırımları teşvik etmeyi, elektrik arz güvenliğini artırmayı ve elektrik endüstrisinin sürdürülebilir kalkınmanın gereklilikleri doğrultusunda faaliyet göstermesini sağlamayı amaçlamıştır. Bu çalışma, 1975-2010 dönemini kapsayan 55 gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeden orijinal bir panel veri seti kullanarak, bu hedeflerin bugüne kadar ne ölçüde gerçekleştiğini bulmayı amaçlamaktadır. Elektrik piyasasının serbestleştirilmesinin bu değişkenler üzerindeki etkilerini belirlemek için ekonometrik modeller kullanılmıştır. Araştırma bulguları, elektrik piyasası reformuna yönelik ilerlemenin, gelişmekte olan ülkelerin elektrik endüstrilerindeki özel yatırımların azalması, elektrik arzında daha yüksek düzeyde kendi kendine yeterlilik ve elektrik üretiminden kaynaklanan daha düşük CO2 emisyonları ile ilişkili olduğunu göstermektedir.

Renewable and Sustainable Energy Reviews, 31(3), 1-8, http://dx.doi.org/10.1016/j.rser.2013.11.014

Orijinal Başlık: Electricity demand analysis using cointegration and ARIMA modelling: A case study of Turkey

2000'li yılların başında Türkiye Cumhuriyeti, elektrik piyasasında özelleştirme, serbestleştirme ve radikal bir yeniden yapılandırma gerektiren iddialı bir reform programı başlatmıştır. Son reformların arkasındaki en tartışmalı neden veya gerekçe, hızlı elektrik talebi artışı olmuştur; yani tüm reform süreci, sözde "enerji krizinden" kaçınma çabalarının bir parçası olmuştur. Bu makale, eşbütünleşme analizi ve otoregresif entegre hareketli ortalama (ARIMA) modellemesi kullanarak, hem bir elektrik talebi tahmini ve öngörüsü sunarak hem de sonuçları resmi projeksiyonlarla karşılaştırarak bu konuya odaklanmaktadır. Çalışma, ilk olarak, tüketicilerin fiyat ve gelir değişikliklerine tepkisinin oldukça sınırlı olduğu ve bu nedenle Türkiye elektrik piyasasında ekonomik düzenlemelere ihtiyaç duyulduğu; ikinci olarak da, mevcut resmi elektrik talep projeksiyonlarının elektrik talebini oldukça abarttığı ve bunun da hem genel olarak tutarlı bir enerji politikasının hem de özel olarak sağlıklı bir elektrik piyasasının gelişimini tehlikeye atabileceği sonucuna varmaktadır.

Energy Policy, 35(2), 1129-1146, http://dx.doi.org/10.1016/j.enpol.2006.02.013

Orijinal Başlık: Natural gas demand in Turkey

Türkiye'nin enerji talebi yılda ortalama %8 artarak dünyadaki en yüksek oranlardan birine ulaşmaktadır. Birincil enerji kaynakları arasında doğal gaz Türkiye'de en hızlı büyüyen enerji kaynağıdır. Gaz tüketimi 1987 yılında 0,5 milyar metreküp ile başlamış ve 2007 yılında yaklaşık 35 milyar metreküpe ulaşmıştır. Türkiye'de doğal gaz kullanımının önümüzdeki yıllarda da önemli ölçüde artacağı tahmin edilmektedir. Bu çalışma, bu talebin özelliklerine odaklanmakta ve Türkiye'deki sektörel doğal gaz talebinin kısa ve uzun dönem fiyat ve gelir esnekliklerini tahmin etmektedir. Bu talepteki gelecekteki büyüme de bir ARIMA modellemesi kullanılarak tahmin edilmekte ve sonuçlar resmi projeksiyonlarla karşılaştırılmaktadır. Çalışma, doğal gaz talep esnekliklerinin oldukça düşük olduğunu, yani tüketicilerin olası kötü niyetli fiyat artışlarına taleplerini azaltarak veya doğal gazı diğer enerji kaynaklarıyla ikame ederek yanıt vermediklerini ortaya koymaktadır. Tüketiciler yerleşik şirketin tekeli kötüye kullanmasına yatkın olduğundan, Türkiye doğal gaz piyasasında piyasa düzenlemesine ihtiyaç vardır. Elde edilen tahminlere dayanarak, mevcut resmi projeksiyonların doğal gaz talebini fazla ya da az tahmin etmediği, ancak geçmişteki resmi projeksiyonların doğal gaz talebini yüksek oranda abarttığı açıktır.

Applied Energy, 87(1), 211-219, http://dx.doi.org/10.1016/j.apenergy.2009.07.006

Orijinal Başlık: Implications of liberalization policies on government support to R&D: Lessons from electricity markets

1980'lerin başından bu yana, dünyadaki ülkelerin yarısından fazlasında elektrik endüstrisi reformları başlatılmıştır. Bu reform programlarının başlıca hedefleri arasında sektörün verimliliğinin artırılması yer almaktadır ve orta ve uzun vadede verimlilik artışının sürdürülebilmesi için gerekli olan enerji teknolojisi Ar-Ge'sine devlet desteğinin reform sürecine paralel olarak ilerleyeceği zımnen varsayılmaktadır. Bu makale, elektrik piyasalarındaki reform süreci ile enerji Ar-Ge'sine devlet desteği arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Bu çalışma, 27 ülkenin 1974-2008 dönemini kapsayan panel verilerini kullanarak, reform süreci ile enerji Ar-Ge'sine devlet desteği arasında beklenen korelasyonun bugüne kadar pratikte ne ölçüde gerçekleştiğini bulmayı amaçlamaktadır. Bulgular, beklentilerin aksine, elektrik piyasası reformuna doğru ilerlemenin çeşitli enerji Ar-Ge faaliyetlerine verilen devlet desteğinin azalmasıyla ilişkili olduğunu ve bunun da enerji sektöründe sürdürülebilir verimlilik iyileştirmelerini tehdit ettiğini göstermektedir.

Renewable and Sustainable Energy Reviews, 17(1), 110-118, http://dx.doi.org/10.1016/j.rser.2012.09.030

Orijinal Başlık: Motor fuel prices in Turkey

Dünyanın en pahalı motor yakıtı (benzin, dizel ve LPG) büyük olasılıkla Türkiye Cumhuriyeti'nde satılmaktadır. Bu çalışma, Türkiye'deki motorlu yakıt fiyatlarıyla ilgili temel konuları incelemektedir. İlk olarak, makale Türkiye'deki yüksek fiyatların arkasındaki ana nedeni, yani motorlu yakıt vergilerini analiz etmektedir. Ardından, ekonometrik bir analiz kullanarak Türkiye'deki motorlu yakıt talebinin esnekliğini tahmin etmektedir. Bulgular, Türkiye'de motorlu yakıt talebinin oldukça esnek olmadığını ve bu nedenle vergi öncesi fiyatlardaki veya vergilerdeki artıştan kaynaklanan fiyat artışlarına tepki vermediğini göstermektedir. Bu nedenle, Türkiye'deki akaryakıt piyasası firmaların (aşırı karlar yoluyla) ve hükümetin (aşırı vergiler yoluyla) fırsatçı davranışlarına açıktır. Ayrıca bu çalışma, yüksek motorlu yakıt fiyatlarının yolcu taşımacılığı, motorizasyon oranı, yakıt kullanımı, kat edilen toplam kilometre ve karayolu taşımacılığından kaynaklanan CO2 emisyonları dahil olmak üzere karayolu taşımacılığı ile ilgili faaliyetler üzerindeki etkisine odaklanmaktadır. Motorlu yakıt fiyatlarının Türkiye'deki gelir dağılımı üzerindeki etkisi ve Türk kamuoyunun yüksek motorlu yakıt fiyatları hakkındaki görüşleri de çalışma kapsamında incelenen konular arasındadır.

Energy Policy, 69(6), 143-153, http://dx.doi.org/10.1016/j.enpol.2013.10.075

Orijinal Başlık: Understanding students’ attitudes towards ICT

BİT'e yönelik tutum, BİT okuryazarlığını doğrudan etkileyebilecek olan BİT ile pratik yapmaya yönelik teşvik miktarını belirler. Dolayısıyla, öğrencilerin tutumu BİT okuryazarlığının önemli yapı taşlarından biridir ve bu da BİT'in getirdiği gelişmiş öğrenci başarısının önemli bir bileşenidir. Bu çalışma, öğrencilerin BİT'e yönelik tutumlarının belirleyicilerini araştırmaya adanmıştır. BİT'in eğitim sistemlerine entegrasyonunun karmaşıklığını kabul ederek ve büyük ölçüde öğrencilerin öğrenme katılımının yalnızca BİT'in mevcudiyeti ve kullanımı yoluyla artırılabileceği fikrine odaklanan önceki araştırmaların aksine, bu makale BİT'in eğitime entegrasyonunun karmaşık bir süreç olduğunu ve BİT kaynaklarının sağlanması ile öğrenci başarısının artırılması arasındaki bağlantının basit olmaktan uzak olduğunu kabul etmektedir. 47 ülke/ekonomide N = 129.724 öğrenciden elde edilen zengin PISA 2018 anket verilerini kullanan bu makalenin sonuçları, kızların erkeklere göre BİT'e karşı daha iyi tutumlara sahip olduğunu; özel okullardaki öğrencilerin devlet okullarındakilere göre BİT'e daha fazla ilgi duyduğunu; okul dışında boş zamanlarında BİT kullanan öğrencilerin ilgi düzeyinin daha yüksek olduğunu ve başarısızlık korkusu daha yüksek olan öğrencilerin BİT'e daha fazla ilgi duyduğunu göstermektedir.

Interactive Learning Environments, https://doi.org/10.1080/10494820.2022.2073455

Orijinal Başlık: The impact of access to ICT, student background and school/home environment on academic success of students in Turkey: An international comparative analysis

Bu makale, OECD'nin orijinal PISA 2012 veri setini kullanarak BİT'e erişim, öğrenci geçmişi ve okul/ev ortamının öğrencilerin akademik performansı üzerindeki etkisini araştırmaktadır. Türkiye'deki 15 yaşındaki 4848 öğrenciye ait yatay kesit verileri kullanılarak sıralı logit modelleri geliştirilmiş ve analiz edilmiştir. Sonuçlar, (i) evde veya okulda internet bağlantısının bulunmasının ve öğrencinin evde kendine ait bir odaya sahip olmasının akademik başarı üzerinde olumlu etkileri olduğunu, (ii) okullarda internet bağlantısının okulla ilgili faaliyetler için kullanılamayabileceğini ve bu nedenle öğrencinin dikkatini okul çalışmalarından uzaklaştırdığını, (iii) öğretmen başına düşen öğrenci oranı veya okul büyüklüğü arttıkça öğrencilerin akademik başarısının düştüğünü, (iv) okul öncesi eğitimin ve öğrencinin ana dilinde eğitim almasının akademik başarıya katkıda bulunduğunu, (v) ebeveynlerin eğitim düzeyi ile öğrencinin okuldaki performansı arasında pozitif bir ilişki olduğunu göstermektedir. Makalede ayrıca, 22.273 öğrenciden elde edilen ek veriler kullanılarak, Türkiye'den elde edilen sonuçların Almanya, Fransa ve Birleşik Krallık'tan elde edilen sonuçlarla karşılaştırıldığı uluslararası bir analiz de sunulmaktadır. Son olarak, Türk eğitim sistemine ilişkin mikro düzeyde (öğrenci, okul veya veli düzeyinde) veri toplanmasına duyulan acil ihtiyacın altı çizilmektedir.

Computers & Education, 82(2), 26-49, http://dx.doi.org/10.1016/j.compedu.2014.10.023